Steeds vaker krijgen wandelorganisaties geen toestemming of medewerking van natuurbeheerders. Niet alleen in het weekend, maar óók doordeweeks is het organiseren van een wandeltocht in de natuur bijna onmogelijk geworden. Terwijl juist deze tochten bijdragen aan natuurbeleving en bewustwording. Hoe is het zo ver gekomen?
Wandelen is al jaren dé manier bij uitstek om te ontspannen, te bewegen en de natuur te beleven. Toch dreigt diezelfde natuur voor steeds meer wandelaars op slot te gaan. Niet alleen in het weekend, maar óók doordeweeks. Vanaf 2025-2026 geven steeds meer natuurorganisaties en terreinbeheerders geen toestemming meer voor het organiseren van wandeltochten. Daarbij komt nog een flinke dosis nieuwe regelgeving én de recreatiezonering, zoals op de Veluwe. Het gevolg? Steeds minder georganiseerde wandeltochten, en daarmee een verarming van ons recreatief landschap.
Laat ik vooropstellen: bescherming van de natuur is belangrijk. Zeker in tijden waarin biodiversiteit onder druk staat, is het logisch dat beheerders keuzes moeten maken. Maar dat betekent nog niet dat georganiseerde wandeltochten – vaak goed begeleid, gestructureerd en met aandacht voor de omgeving – zomaar geweerd moeten worden. Sterker nog: deze tochten zorgen juist voor meer bewustzijn en waardering voor de natuur.
Wat nu gebeurt, voelt als doorschieten. Wandelclubs die al decennia actief zijn, krijgen ineens nul op het rekest. Niet alleen voor grote evenementen, maar ook voor kleinschalige tochten met een paar honderd deelnemers. En dat gebeurt dus niet alleen op drukke zaterdagen of zondagen, maar ook op de doordeweekse dagen. Dan zouden de paden juist ruimte genoeg moeten bieden. Waar blijft de nuance?
Daar komt nog bij dat het organiseren van een wandeling steeds meer voelt als het opzetten van een groot evenement. De regelgeving is complex, de aanvraagprocedures traag, en de eisen soms onrealistisch. Vrijwilligers die hun ziel en zaligheid stoppen in het opzetten van een mooie tocht, haken af. Want wie wil er uren papierwerk doen om een wandeltocht van een paar uur te mogen houden?
Wat wringt, is dat veel natuurorganisaties zélf wél tochten organiseren. Vaak met commerciële insteek, en gewoon op de momenten dat anderen worden geweerd, ook in het weekend. Hoe leg je dat uit aan lokale wandelclubs die met vrijwilligers hetzelfde willen doen, zonder winstoogmerk? Het voelt als meten met twee maten. Of is het hun verdienmodel?
En dan is er nog het digitale alternatief. Natuurlijk kan ik als organisator een route digitaal uitzetten en beschikbaar stellen via een app of website. Wandelen met een smartphone wordt steeds eenvoudiger, en veel mensen maken daar gebruik van. Ze worden door de app’s zelfs gepromoot! Maar feitelijk lopen dan ook tientallen, soms honderden mensen exact dezelfde route; alleen zonder toezicht, zonder voorafgaande controle, en zonder nazorg. Is dát dan beter voor de natuur?
Op de Veluwe wordt het extra wrang. De invoering van recreatiezonering – bedoeld om natuur en recreatie beter te scheiden – leidt tot het schrappen van routes die al jarenlang populair en doeltreffend waren. De balans slaat door naar restrictie, terwijl slimme spreiding van wandelroutes juist een oplossing kan zijn. Waarom niet samen met organisaties kijken naar betere timing, kleinere groepen of aangepaste routes?
Waarom kiezen de natuurorganisaties er niet voor om tijdens deze wandeltochten zichzelf te promoten? Een betere doelgroep is niet snel te bedenken!
Het schrappen van georganiseerde wandeltochten treft vooral een groep mensen die vaak níet op de racefiets springt of met lawaai de natuur betreedt. Het zijn ouderen, gezinnen, mensen die rust zoeken. Die zich veilig en sociaal verbonden voelen in een groep, en graag de natuur respectvol beleven. En ja, dat gebeurt vaak beter met een uitgepijlde tocht dan met individueel zwerven.
Toch betalen voor natuur?
Grote en kleinere gebiedsbeheerders zijn bezig om geld te generen uit de recreatie van hun gebieden. Dit komt tot uiting in het heffen van parkeergelden, het uitgeven van vignetten en het vragen van bijdragen, al of niet vrijwillig, van bezoekers en of groepen. Wat mij betreft een kwalijke zaak, omdat elke natuurorganisatie of terreinbeheerder zelf regels gaat opstellen. Natuur is van iedereen en niemand. Het gebruik ervan moet laagdrempelig blijven.
In Duitsland (bijv. in sommige deelstaatparken) betalen georganiseerde sportevenementen een ’trail fee’ van € 1,50 tot € 3,00 per deelnemer, waarvan 60% rechtstreeks naar padenonderhoud gaat en 40% naar wildbeheer en educatieprogramma’s voor bezoekers. Deze regeling blijkt zowel bij wandelaars als bij lokale natuurbeheerders goed te functioneren. Maar het kan niet zo zijn dat zo’n bedrag door elke natuurorganisatie of -beheerder apart gaat berekenen. De meeste wandelorganisaties zijn niet tegen betaling, maar dan wel evenredig te verdelen naar gebruik van je natuurgebied. Daarmee kan de kleinschaligheid en laagdrempeligheid van sommige evenementen behouden blijven. Een inschrijfgeld verhoging kan dan bescheiden blijven en uit te leggen. Een verhoging van 200% of nog meer is niet uit te leggen.
Een goed uitgewerkt betalingssysteem voor wandelorganisaties kan zorgen voor een duurzame financiering van natuurbeheer, betere spreiding van bezoekers en een eerlijkere verdeling van kosten tussen commercieel en kleinschalig organisatiewerk. Essentieel blijft een heldere vergunningprocedure, een transparant overzicht van bestedingen en een evenwichtig vrijstellingsbeleid, zodat de natuur toegankelijk blijft en tegelijkertijd beter beschermd wordt.
Tot slot
Laten we niet vergeten: de georganiseerde wandeltocht is geen bedreiging voor de natuur. Het is een kans. Een kans om mensen in contact te brengen met het landschap, met elkaar, en met respectvolle recreatie. Het kan ook dienen als educatie. Als we de deuren sluiten voor zulke vormen van natuurbeleving, creëren we niet alleen leegte op de wandelkalender; we verliezen ook een stukje verbinding tussen mens en natuur.
Het is tijd voor nuance, voor samenwerking en voor vertrouwen in de wandelaars. Want de natuur beschermen doe je niet door haar af te schermen, maar door haar te delen met wie haar wil koesteren!
Ugchelen, mei 2025
John de Jager
info@wandelgroephetkristal.nl