Zuidbroek is de jongste grote uitbreidingswijk van Apeldoorn en zorgt ervoor dat de kring van naoorlogse nieuwbouw rond het oude dorpscentrum gesloten wordt. Vanwege de lage ligging, waar ook de naam ‘broek’ naar verwijst, is dit deel het langst onbebouwd gebleven. Het structuurplan voor Apeldoorn uit 2002 dat een doorkijk gaf tot 2020 stelde dat er in die periode behoefte was aan 15.000 woningen extra in Apeldoorn. De wijk Zuidbroek zou daarvan een groot deel opnemen. Het structuurplan zette in op een programma van ‘landelijk wonen in combinatie met randstedelijk wonen’.
Het stedenbouwkundig plan gaat uit van drie deelgebieden en, volgens goede Apeldoornse traditie, een groot centraal parkgebied. Ten noorden van het park is het Mozaïek ontworpen; een verzameling kleinere woonbuurtjes met ieder een eigen sfeer en verkaveling, die als scherven tussen een aantal forse lanen liggen. Ten oosten van het Mozaïek wordt het Rooster ontwikkeld, dat een veel eenduidiger opzet krijgt met lange noord-zuid wegen en kortere oost-west verbindingen. Het wijkdeel dankt zijn naam dus aan de opzet in de vorm van een raster/rooster. Ten zuiden van het park werd een derde deel ontworpen met de naam ‘De Wellen’. Dit deelgebied heeft een veel vrijere, op het landschap geïnspireerde verkaveling.
De drie deelgebieden zijn met de stad maar ook onderling verbonden door een aantal grote lijnen die dwars door Zuidbroek heenlopen en veelal samenvallen met de belangrijkste verkeerswegen. Zie verder ons bericht over de verkeersontsluiting en de problemen die hier uit voort kwamen.
Veel vooral cijfermatige informatie over de wijk is te vinden op de website van allecijfers.nl.
Zoals alle grote uitbreidingsplannen is ook het stedenbouwkundig plan van Zuidbroek tijdens de ontwikkeling diverse keren bijgesteld en aangepast aan wisselende omstandigheden.
Een netwerk van verbindingen
Dwars door Zuidbroek liggen kaarsrechte brede wegen met forse grasbermen. Het zjin de aanzetten voor wat uiteindelijk brede met bomen begroeide lanen gaan worden. Die lanen vormen het ‘geraamte’ van de wijk en leggen de verbinding met de rest van de stad. De lijnen komen niet uit de oorspronkelijke verkaveling, maar zijn verzonnen, wat je goed terugziet in het kaarsrechte verloop van de wegen.
Tegenover die lange lanen staan de veel afwisselender oost-west lijnen zoals de Nijbroekseweg of de Distelvlinderlaan. Sommige waren al aanwezig voordat de wijk gebouwd werd. Hier zie je bestaande gebouwen afgewisseld worden met nieuwbouw. De straten hebben bovendien een beetje slingerend verloop. De nieuwe wegen maken een grote boog zodat het einde van de straat niet meteen zichtbaar is. Dit geeft een geborgen gevoel.
Als je woont aan zo’n lange lijn woon je aan de hoofdstructuur. Juist daar toont de wijk zich op zijn paasbest. Daarom zijn ook de overgangen tussen de voortuin en de straat mee-ontworpen en meteen bij de bouw gerealiseerd. Doordat langs alle tuinen op eenzelfde manier te doen krijg je een mooie eenheid. Het is dan ook zaak dat in de toekomst te behouden en juist langs de hoofdwegen steeds dezelfde hekjes, hagen of muurtjes te maken.
Veel groene plekken in de wijk
Overal in Zuidbroek kom je ze al tegen: grote groene plekken met een gesloten rand van bebouwing en een centraal gelegen speelveld. Ieder hof, veld, park of heuvel is anders waardoor ze niet alleen voor afwisseling in de wijk zorgen, maar vooral een echt buurtgevoel geven aan bewoners die om zo’n plek heen wonen.
(foto: Google)
Elke groene plek is in zijn geheel ontworpen waarbij bebouwing, parkeerplekken, straat maar ook de grens tussen al die onderdelen is meebedacht. Juist daardoor hebben die plekken nog maar een paar jaar na hun aanleg al zoveel kwaliteit. Dat is iets om zuinig op te zijn en waar mogelijk nog een extra bijdrage aan te leveren. Het meest kwetsbare onderdeel daarbij is het groen houden van de randen rondom. In veel gevallen zijn de tuinen daar opgeleverd met hagen die een mooi groen randje geven rondom de centrale open ruimte maar er ook voor zorgen dat de (vaak verharde) voortuinen wat uit het zicht blijven waardoor het beeld groener lijkt dan het is.
Een paar hofjes zijn al af maar er zullen er nog heel veel bijkomen. De uitgangspunten voor de inrichting hiervan kun je aflezen aan de geslaagde voorbeelden in de wijk. Gebruik bestaande groenstructuren als die er zijn. Zorg voor een goede begrenzing van de ruimte door hagen of op een andere manier. Pas zoveel mogelijk natuurlijke ingerichte speelplekken toe, met hoogteverschillen, beplanting en zand. Richt de omringende bebouwing zo veel mogelijk met de voorzijde naar de groene plek.
De opvallendste groene plek is de Vellertheuvel, die hoog en groen oprijst tussen de woningen. Al van het begin af aan is dit een belangrijke plek voor bewoners, waar gewandeld, gefietst, gevliegerd (altijd wind) en in de winter gesleed en geskied wordt. Juist aan een wijk die nog niet‘af’is, geeft deze plek al vanaf het begin een duidelijke identiteit. Dit wordt versterkt door de het kunstwerk ‘de gekooide poema’ van Maarten de Reus dat een beeldmerk is geworden van de wijk. Informatie van de kunstenaar over het ontstaan van zijn kunstwerk is te vinden via deze link.
Al met al kan gezegd worden dat de wijk Zuidbroek ruim en groen is opgezet. De industriegebieden zijn aan de rand aangelegd en daardoor minder storend aanwezig. Zie verder ook het Kavelpaspoort Zuidbroek (2020) van de gemeente Apeldoorn.
Duurzame waterhuishouding Zuidbroek
Bij de ontwikkeling van de wijk Zuidbroek is de waterhuishouding duurzaam ingericht. Het natuurlijk watersysteem is daarom zoveel mogelijk intact gebleven. Tevens is er geen sprake van afwenteling van watervraagstukken naar de omgeving. Dit voorkomt dat de ontwikkeling leidt tot verdroging van de omgeving en dat bij hevige regenval het overtollige water tot problemen leidt in het naastliggende landbouwgebied. Het schone regenwater wordt opgevangen in de wijk zelf en wordt dus niet afgewenteld naar de zuivering. Dit scheelt geld en komt de waterkwaliteit ten goede. Bovendien profiteren de bewoners profiteren van de duurzame waterhuishouding door de vele groene ruimte en fraaie inrichting met watergangen en wadi’s.
Natuurlijke gesteldheid
Zuidbroek is van nature wel een nat gebied met hoge grondwaterstanden. Dit vereist bijzondere aandacht bij het ontwikkelen van het gebied. De gemeente is hier als volgt mee omgegaan:
Grondwaterneutraal bouwen
De waterpeilen in het oppervlaktewater zijn op hetzelfde niveau gehandhaafd als vóór de ontwikkeling. Om te kunnen bouwen en wonen zonder ‘natte voeten’ betekent dit dat grote delen van het plangebied zijn opgehoogd. Hierdoor is Zuidbroek grotendeels grondwaterneutraal ontwikkeld.
Aansluiting op bestaande sloten en watergangen
Voor de nieuwe waterstructuur van Zuidbroek is aangesloten bij de bestaande afwatering via sloten en watergangen. De watergangen zijn wel verruimd om overtollig regenwater te kunnen bergen. Gekozen is voor flexibele peilbeheer. Hierbij kan in natte perioden het regenwater worden opgevangen door een hoger peil in de sloten. In droge perioden kan het waterpeil meezakken met het grondwaterpeil. De inrichting van de watergangen is afgestemd op dit flexibele peilbeheer met onder andere natuurvriendelijke oevers.
Duurzame opvang regenwater in het gebied
Ook met het regenwater wordt duurzaam omgegaan. Al het regenwater blijft in het gebied. Het wordt geïnfiltreerd in de bodem via wadi’s of ondergrondse infiltratievoorzieningen of afgevoerd naar de watergangen in het gebied. Voorbeelden van ondergrondse infiltratievoorzieningen die zijn toegepast zijn: infiltratiekratten bij de woningen, waterpasserende en -bergende verharding en infiltratiebuizen onder de wegen.
Duurzame energievoorziening
Bijzonder voor Zuidbroek is de ligging dichtbij de rioolwaterzuivering (rwzi) van Apeldoorn. Dit bood bij de planontwikkeling de mogelijkheid om te kijken naar alternatieven voor de energievoorziening van Zuidbroek. Op de rwzi wordt veel rioolslib aangevoerd en ook andere (waterige) afvalstromen. Deze afvalstromen kunnen worden vergist en daarmee kan energie worden opgewekt. Bij de opwekking komt warmte vrij. De elektrische energie wordt benut voor de bedrijfsprocessen op de rwzi en ook teruggeleverd aan het elektriciteitsnet. De warmte wordt benut voor het warmtenet Zuidbroek. Dit net is bij de ontwikkeling van de wijk aangelegd samen met de overige nutsvoorzieningen. Water van 70 graden voorziet de woningen nu van warmte voor zowel verwarming als warm water. Hierdoor zijn geen CV-ketels meer nodig. Door deze keuze kon ook de aanleg van een aardgasnet achterwege blijven. Hierdoor is sprake van een duurzame energievoorziening van de gehele wijk met restwarmte van de rwzi.
Bronnen: apeldoorn..nl; Apeldoorn door-grond; www.zuidbroek-apeldoorn.nl; www.destentor.nl
Artikel geplaatst: 06-01-2020; gewijzigd: 10-10-2022
Terug naar overzicht van De wijk Zuidbroek.