Om het aantal fietsdoden terug te brengen, moet de fietshelm voor alle elektrische fietsers verplicht worden.
Dat schrijven het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving in een studie naar effecten van politieke maatregelen op autorijden, ov, milieu en verkeersveiligheid met de doorrekening van kosten en overheidsinvesteringen. Het plan werd overhandigd aan de regering, Tweede Kamer en politieke partijen in aanloop van de 2021-verkiezingen.
Om het gebruik van de fiets in het woon-werkverkeer te bevorderen, zijn volgens de effectenmeting van CPB en PBL veel meer faciliteiten nodig, zoals meer fietspaden en stallingen, en naadloze aansluitingen op het ov. Een opvallende overweging in het rapport is om de fietshelm verplicht te stellen voor iedereen tot 12 jaar en voor alle elektrische fietsen.
Enkele Europese landen kennen reeds de verplichte fietshelm, zoals Finland, Spanje, Tsjechië en IJsland. Andere landen in Europa adviseren wel het gebruik van fietshelm maar stellen deze (nog) niet verplicht. Oudere fietsers dragen geen helm omdat ze dat niet gewoon zijn. ‘In Scandinavische landen is dat ondenkbaar. Daar dragen bijna alle fietsers uit die groep een helm.’
Fietshelm verplichting in Nederland? ja of nee?
In Nederland is niemand verplicht om een fietshelm te dragen. Alleen wanneer je op een snelle e-bike, de zogenaamde speed pedelec rijdt, ben je verplicht om een helm te dragen. En hoewel het aantoonbaar veiliger is om met een fietshelm op te fietsen, zie je niet of nauwelijks fietsers met een helm in Nederland. Het is natuurlijk ook ieders eigen verantwoordelijkheid om wel of geen helm te dragen op de fiets.
Ga je naar het buitenland op vakantie en wil je daar gaan fietsen? Dan gelden er mogelijk andere regels. In een aantal Europese landen geldt een helmplicht voor fietsers. Helaas verschillen de regels per land en soms zelfs per regio.
Fietshelm voorkomt 7500 gevallen van hoofd- en hersenletsel per jaar
Het dragen van een fietshelm kan zorgen voor een halvering van het aantal gevallen van hersentrauma na een valpartij met de fiets.
Dat heeft SEH-arts dr. Crispijn van den Brand becijferd in zijn proefschrift waarop hij op 24 maart jl. promoveerde aan het Erasmus MC. Van den Brand heeft zitting genomen in een denktank in oprichting die zich buigt over de vraag hoe fietsend Nederland kan worden verleid vaker een fietshelm op te zetten.
Het aantal gevallen van hoofd-hersenletsel is de afgelopen decennia enorm toegenomen, met name bij 65-plussers. Alleen al in de periode van 1998 tot 2012 nam het aantal hoofdtrauma’s bij senioren toe van 2270 tot 10274 per jaar. Het gaat om verschillende soorten hoofd- en hersenletsel: van een hersenschudding tot ernstig hersentrauma waarbij langdurige of blijvende schade optreedt.
Het jaar 2012 is al een poos geleden, erkent Van den Brand, ‘Maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat de trends nu anders zijn. In deze cijfers is de opkomst van de elektrische fiets bijvoorbeeld nog nauwelijks meegerekend.’ De effectiviteit van een helm kan vermoedelijk nog verhoogd worden door strengere Europese eisen voor het testen van fietshelmen.
Ouderen blijven tot op hoge leeftijd actief, wonen langer thuis. Hoofd- en hersenletsel ontstaat vaak bij valpartijen rond het huis, én tijdens het fietsen. ‘Het verkeer is voor automobilisten veel veiliger geworden, maar voor fietsers niet. Sinds eind jaren 90 nam het aantal dodelijke ongevallen met auto’s af van meer dan 600 eind jaren 90 naar circa 200 de afgelopen jaren. Bij fietsers was dat aantal eind jaren 90 rond de 200. Dat is nu nog steeds rond de 200. Het CBS heeft berekend dat het aantal 70-plussers dat in het verkeer overleed, de afgelopen 20 jaar steeg met 68 procent.’
Zelf heb ik altijd gezegd (whk, red.) dat als het verplicht wordt om een helm te dragen op mijn e-bike, stop ik met fietsen. ‘Ik ga toch niet met een helm fietsen’. Maar sinds deze winter ben ik van mening veranderd. Dat niet alleen omdat ik er meer over gelezen heb, maar een valpartij heeft mij over de streep getrokken. Gelukkig niets ernstigs, maar wel een nadenk-momentje. Daarom denk even iets verder en gebruik een fietshelm op je elektrische fiets, misschien zelfs op een gewone fiets! Het verkeer wordt steeds drukker, vooral in de stad en ook op de recreatieve fietspaden. Fiets maar eens op een zonnige zondagmiddag over de Veluwe. Neem geen risico met je gezondheid ook al ben je dan op leeftijd, is het niet voor jezelf, dan voor je naaste familie. Schaf hem aan en zet hem op, die helm! Een investering meer dan waard.
Dag van de fietshelm
Op woensdag 20 april 2022 vindt de eerste Landelijke Dag van de Fietshelm plaats. Het doel van deze dag is om het belang van de fietshelm onder de aandacht te brengen bij jong en oud. De fietshelm verkleint het risico op hersenletsel met wel 60 procent en kan bij een ongeluk veel leed voorkomen, zeker bij kwetsbare fietsers zoals kinderen en (oudere) E-bikers. De Landelijke Dag van de Fietshelm 2022 is een initiatief van Artsen voor Veilig Fietsen in samenwerking met het HersenStrijd fonds en de Hersenstichting.
‘De fietshelm komt nog te weinig voor in het Nederlandse straatbeeld’, zegt dr. Marcel Aries, mede-initiatiefnemer en neuroloog/intensivist aan Maastricht UMC. ‘De fietshelm heeft in Nederland een slecht imago. Wij als fietsland denken dat we kunnen fietsen en een helm niet nodig hebben, maar de cijfers bewijzen het tegendeel. Wij als Artsen voor Veilig Fietsen vinden dat er verandering in moet komen en de verkeersveiligheid van fietsers moet verbeteren.’
Met meer zekerheid op de fiets
Bij het ouder worden merk je misschien dat je niet meer zo zeker op de fiets zit als voorheen. Veel senioren durven daarom niet meer te fietsen. Bijvoorbeeld omdat ze bang zijn hun evenwicht te verliezen. Met de tips in het artikel met meer zekerheid op de fiets kun je langer veilig fietsen.